«Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման բանալին առաջնագծում կանգնած զինվորի ձեռքում է»

Չնայած Հայաստանի իշխող մեծամասնության ներկայացուցիչները պնդում են, որ ԵՄ-ի հետ ստորագրված շրջանակային համաձայնագրում ղարաբաղյան հակամարտությանն առնչվող փոքր պարբերությունը հայանպաստ ձևակերպում է ստացել, սակայն Ղարաբաղում, այդուհանդերձ, մտահոգություններ կան: «Իրատեսի» հետ զրույցում ԼՂՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Արզիկ Մխիթարյանն ասել էր. «Տարածքային ամբողջականությունն ու ազգերի ինքնորոշումն առաջին հայացքից իրարամերժ են թվում, գուցե ինչ-որ խորամանկություն կա այս երկու կետերի միջև: Կարծես մեկն ամրագրվել է հօգուտ Ադրբեջանի, մյուսը` Ղարաբաղի»: ՀՀ ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ ՇԻՐԱԿ ԹՈՐՈՍՅԱՆԸ մեզ հետ զրույցում փարատեց այս մտահոգությունը:

-Պարոն Թորոսյան, Դուք խորամանկություն տեսնու՞մ եք ԵՄ փաստաթղթում ամրագրված տարածքային ամբողջականության ու ազգերի ինքնորոշման սկզբունքների միջև: Հնարավո՞ր է երկակի մեկնաբանությունների առիթ դառնա այս ձևակերպումը:
-Երկակի մեկնաբանությունների առիթ չեմ տեսնում: Մեր արտաքին քաղաքականությունն էլ է առաջնորդվում այն թեզով, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը պետք է լուծվի միջազգային իրավունքի երեք հիմնարար սկզբունքների հիման վրա՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունք, տարածքային ամբողջականություն և ուժի չկիրառում: Սրանք մեկը մյուսին երբեք չեն հակադրվում: Տարածքային ամբողջականության խնդիրն առաջանում է, երբ պետություններից մեկը մյուսի տարածքների նկատմամբ ոտնձգություն է անում, այսինքն՝ ագրեսիա: Երկիրը հարձակվել է երկրի վրա, տարածքներ է օկուպացրել, որի հետևանքների վերացումն էլ տարածքային ամբողջականության սկզբունքի կիրառմամբ է լինում: Ղարաբաղյան հակամարտության մեջ տարածքային ամբողջականությունն ընդհանրապես կապ չունի: Արցախը երբեք անկախ Ադրբեջանի մաս չի եղել, 1921 թ. հուլիսի 9-ին ՌԿ¥բ¤Կ քաղբյուրոյի ապօրինի և Ստալինի կամայական որոշմամբ է Արցախը համարվել Ադրբեջանի մաս` հաշվի առնելով բոլշևիկյան Ռուսաստանի տարածաշրջանային ինչ-ինչ շահերը: Այսպիսով, Արցախն ինքնավար մարզի կարգավիճակով 1923-ին բռնակցվել է Ադրբեջանին: Երբ 1988-ին սկսվեց ղարաբաղյան շարժումը, Արցախը 1989-ին որոշում կայացրեց անջատվել Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունից և վերամիավորվել Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությանը: Ադրբեջանը ԽՍՀՄ իշխանությունների աջակցությամբ բռնություններ սկսեց կիրառել դեյուրե իր իսկ քաղաքացիների` Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ, և ղարաբաղցիները ստիպված եղան դիմելու ինքնապաշտպանության: Այսինքն, ֆիզիկական գոյությունն ապահովելու խնդիր էին լուծում: Եթե դիտարկենք 1988-ի, 1989-ի Սումգայիթի, Բաքվի ջարդերը, ապա ակնհայտ է դառնում, որ Ղարաբաղի հայությունը դիմել է իր ֆիզիկական գոյությունը երաշխավորող գործողությունների, որոնց տրամաբանական շարունակությունն էր ինքնորոշման իրավունքի պնդումը: Սա ֆիզիկական գոյությունն ապահովելու բացառապես միակ ճանապարհն է:
-Ասել է` այս փաստաթղթում ամրագրված տարածքային ամբողջականությունը չի՞ հակադրվում ազգերի ինքնորոշման սկզբունքին:
-Դրանց միջև հակասություն չկա: Միջազգային իրավունքի այդ երկու հանրահայտ սկզբունքներն իրար չեն հակադրվում: Կոնկրետ այս դեպքում` առավել ևս: Իսկ ինչ վերաբերում է այն կարծիքին, թե խորամանկություն կա, կարծում եմ, սա արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման հնարավորություն ստեղծելու մի ճանապարհ է: Եթե այդ սկզբունքները չեն հակադրվում, ազգերի ինքնորոշման սկզբունքն առաջնային է դառնում, քանի որ տարածքային ամբողջականության պահպանման խնդիր իսկապես չկա:
-Փաստորեն, այսուհետ ԵՄ-ը ևս իր վերահսկողության տիրույթում է պահելու հակամարտությունը: Սա ի՞նչ է խոստանում, ի՞նչ ակնկալիքներ կարող ենք ունենալ:
-ԵՄ-ը ջանքեր պետք է գործադրի միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքների հիման վրա հիմնախնդիրը խաղաղ ճանապարհով կարգավորելու ուղղությամբ:
-Ինչպիսի՞ն էր անցնող տարին ղարաբաղյան հակամարտության գործընթացում:
-Մենք ունենք մի պատկեր, որն առանձնապես լավատեսություն չի ներշնչում: Ադրբեջանը պարբերաբար խախտեց Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները և մերժեց Մինսկի խմբի համանախագահների առաջարկները` նպաստելու կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորմանը: Սակայն Ադրբեջանը հրաժարվեց նախորդ տարվա ագրեսիվ վարքագծից, նվազեցին սահմանային միջադեպերը: Սա վկայում է այն մասին, որ նրանց համար ապրիլյան հակահարվածը եղել է սառը ցնցուղ, հասկացան, որ ուժի կիրառումը չարդարացված քաղաքականություն է: Օրերս Արցախում զորավարժությունների անցկացումը ևս մեկ անգամ ապացուցեց, որ հայկական զույգ հանրապետությունների զինուժն ի զորու է ոչ միայն կոշտ հակահարված տալու թշնամու ոտնձգություններին, այլև անմիջապես իրականացնելու հարձակողական գործողություններ և ոչնչացնելու թշնամուն իր իսկ դիրքերում: Ելնելով այս իրավիճակից՝ Ադրբեջանի ռազմական հռետորաբանությունն իր նպատակին չհասավ, և ուժի կիրառման սպառնալիքով համեմված նրա արցախյան քաղաքականությունը ձախողվեց:
-Թուրքիայի ղեկավարը հայտարարեց, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը կարող է լուծել միայն Մոսկվան: Ի՞նչ եք կարծում, իրո՞ք Ռուսաստանի ձեռքում է արցախյան հակամարտության լուծման բանալին:
-Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման բանալին առաջնագծում կանգնած զինվորի ձեռքում է և մեր փառապանծ սպաների: Եթե 2016-ի ապրիլին մեր բանակը չկասեցներ Ադրբեջանին, կմտածեի, որ աշխարհաքաղաքական շահերի բախումների հետևանքով այս կամ այն ուժային կենտրոնը կարգավորում է հակամարտությունը, բայց մեր բանակն ապացուցեց, որ հակամարտության կարգավորումն իր ձեռքում է:
-Թուրքիան մշտապես փորձում է մաս կազմել հիմնախնդրի կարգավորման գործում` չմոռանալով նշել, որ Հայաստանն օկուպացրել է Ադրբեջանի տարածքները: Վերջին շրջանում հակամարտությանը միջամտելու նրա բոլոր փորձերը Մոսկվան կտրուկ կասեցնում է: Այդուհանդերձ, հնարավո՞ր է, որ Թուրքիան ևս կարգավորման կողմ դառնա:
-Ռուս-թուրքական թվացյալ մերձեցումը կարճաժամկետ էֆեկտ ունի: Հարավային Կովկասը մի կաթսա է, որտեղ սովորաբար երկու գլուխ չի եփվում:
-Թուրքիան հասկացա՞վ, որ իրեն հետ են շպրտում բանակցային գործընթացից:
-Նրան ոչ ոք առաջ չի էլ մղել: Մի պահ սկսեցին շահարկել Լավրովի այն հայտարարությունը, թե Ռուսաստանը դեմ չէ, որ Թուրքիան մասնակցի հակամարտության կարգավորմանը: Բայց կարգավորման մեկ ձևաչափ գոյություն ունի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն է, որտեղ այլ երկիր չի կարող մտնել: Թուրքիան իր կողմնակալ վարքագծով որևէ հնարավորություն չունի հակամարտության կարգավորման մասնակից կողմ լինելու: Դա բացառված է: Օրը երեք անգամ Էրդողանը կամ թուրք այլ պաշտոնյաներ հայտարարում են, թե Ադրբեջանն իրենց կրտսեր գործընկերն է, և իրենք ամեն ինչ կանեն ղարաբաղյան հակամարտությունը հօգուտ Ադրբեջանի լուծելու ուղղությամբ: ՈՒստի, կրկնում եմ, Թուրքիան երբեք չի կարող հակամարտության լուծման կողմ լինել: Դա նման է այն հայտնի առածին, երբ աղվեսին հավանոցում պահակ են կարգում:

Զրույցը`
Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ